چکیده

تحقیق حاضر تأثیر تمرکز مالکیت را بر حق‌الزحمه حسابرسی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار می‌دهد. ميزان و ماهيت حق‌الزحمه حسابرسي خارجي تقاضا شده توسط حسابرسان، با سه عامل توصیفی؛ حجم عملیات، پيچيدگي عمليات و ريسك حسابرسي مرتبط است. تحقیقات نشان دادند که ترکیب مالکیت شرکت به عنوان یکی از عوامل کلیدی حاکمیت شرکتی، می‌تواند از طریق تأثیر بر این سه عامل توصیفی، حق‌الزحمه حسابرسی را تحت تأثیر قرار دهد. از آنجایی که انواع طبقات سهامداران، اهداف و انگیزه‌های متفاوتی برای سرمایه‌گذاری خود در شرکت‌ها دارند، در این تحقیق تمرکز مالکیت عاملی از ساختار مالکیت شرکت‌ها، از دو جنبه نهادی و مدیریتی بررسی شد و 114 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 86 – 91 به عنوان نمونه انتخاب گردید. این تحقیق از نوع مطالعه توصیفی – همبستگی است. یافته‌های تحقیق نشان داد که رابطه منفی معنادار میان ضریب تمرکز مالکیت سرمایه گذاران نهادی با حق‌الزحمه حسابرسی و رابطه منفی معنادار میان ضریب تمرکز هیأت مدیره و حق‌الزحمه حسابرسی در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.

كلمات كليدي: تمرکز مالکیت نهادی - تمرکز مالکیت مدیریتی – حق الزحمه حسابرسی – هیأت مدیره

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده..............................................................................................................................

فصل اول: مقدمه وکلیات تحقیق

1-1- مقدمه ................................................................................................................... 1

1-2 بیان مسأله............................................................................................................... 4

1-3 اهمیت موضوع......................................................................................................... 6

1-4- فرضیات پژوهش..................................................................................................... 6

1-5- هدف پژوهش......................................................................................................... 7

1-6- حدود پژوهش........................................................................................................ 7

1-7 - خلاصه مراحل پژوهش........................................................................................... 7

1-7-1- جامعه و نمونه آماری...................................................................................... 7

1-7-2- معرفی الگو و روش کار.................................................................................. 8

1-7-2-1 معرفی متغیرها، چگونگی اندازه‏گیری آن‌ها.............................................. 8

1-7-3- روش کمی و آماری ....................................................................................... 9

1-8- تعریف واژگان ..................................................................................................... 10

1-9- ساختار کلی تحقیق................................................................................................ 10

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1 مقدمه.................................................................................................................... 13

2-2 حاکمیت شرکتی...................................................................................................... 14

2-2-1 تاریخچه حاکمیت شرکتی................................................................................ 16

2-2-2 تعاریف حاکمیت شرکتی................................................................................. 16

2-2-3 اهمیت حاکمیت شرکتی.................................................................................. 19

2-2-4 سیستم‌های حاکمیت شرکتی ........................................................................... 19

2-2-4-1 سیستم‌های درون سازمانی................................................................... 20

2-2-4-2 سیستم‌های برون سازمانی................................................................... 20

2-2-5 عوامل ایجاد تمایز در سیستم‌های حاکمیت شرکتی ............................................ 21

2-2-6 مکانیزم‌های حاكميت شركتي........................................................................... 24

2-2-6-1 مکانیزم‌های درون سازماني (محاطی).................................................... 24

2-2-6-2 مکانیزم‌های برون سازماني (محیطی).................................................... 25

2-2-7 حاکمیت شرکتی در ایران................................................................................. 25

2-3 ساختار مالکیت و حاکمیت شرکتی............................................................................ 27

2-4 تمرکز مالکیت......................................................................................................... 28

2-4-1 اهمیت تمرکز مالکیت..................................................................................... 30

2-4-2 تمرکز مالکیت و تأثیر آن بر گزارشگری مالی..................................................... 31

2-4-3 تمرکز مالکیت و سهامداران عمده در مقابل سهامداران خرد................................. 32

2-5 مالکیت نهادی......................................................................................................... 37

2-5-1 سهامداران نهادی و تئوری‌های مطرح................................................................ 40

2-5-2 انگیزه و اهداف سهامداران نهادی .................................................................... 41

2-5-3 روند رشد سهامداران نهادی............................................................................. 43

2-6 هیأت مدیره............................................................................................................ 44

2-6-1 ترکیب هیأت مدیره ....................................................................................... 45

2-6-1-1 مسئولیت هیأت مدیره......................................................................... 46

2-6-1-2اندازه هیأت مدیره .............................................................................. 47

2-6-1-3 درصد اعضاي غيرموظف هیأت مديره.................................................. 47

2-6-2 استقلال هیأت مدیره....................................................................................... 48

2-6-3 استقلال رئيس هیأت مديره از مديرعامل و رابطه آن با تمرکز مالکیت................... 49

2-6-4 قوانین مربوط به هیأت مدیره در ایران:.............................................................. 51

2-7 حسابرسی.............................................................................................................. 52

2-7-1 ضرورت استفاده از خدمات حسابرسان............................................................. 54

2-8 حق‌الزحمه حسابرسی.............................................................................................. 54

2-8-1 عوامل تعیین‌کننده حق‌الزحمه حسابرسی............................................................ 55

2-8-2 حق‌الزحمه حسابرسی و ساختار مالکیت............................................................ 57

2-8-2-1 حق‌الزحمه حسابرسی و ساختار مالکیت پراکنده.................................... 58

2-8-2-2 حق‌الزحمه حسابرسی و ساختار مالکیت متمرکز.................................... 59

2-9 پیشینه تحقیق.......................................................................................................... 61

2-9-1 تحقیقات خارجی........................................................................................... 61

2-9-2 پیشینه تحقیقات داخلی.................................................................................... 69

2-9-2-1 تحقیقات داخلی تمرکز مالکیت نهادی و مدیریتی................................... 69

2-9-2-2 تحقیقات داخلی حق‌الزحمه حسابرسی................................................. 72

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه.................................................................................................................... 83

3-2 نوع پژوهش............................................................................................................ 83

3-3 طرح مسأله پژوهش................................................................................................. 83

3-4 فرضیات تحقیق....................................................................................................... 85

3-5 حدود پژوهش........................................................................................................ 85

3-5-1 قلمرو مکانی و زمانی پژوهش.......................................................................... 85

3-5-2 جامعه مورد نظر تحقیق................................................................................... 85

3-5-3 نمونه آماری................................................................................................... 86

3-6 ابزار جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز پژوهش................................................................. 86

3-7 مدل‌ها و متغیرهای پژوهش و نحوه آزمون فرضیه‌ها..................................................... 87

3-8 روش‌های آماری مورد استفاده در پژوهش.................................................................. 88

3-8 روش‌های تخمین با استفاده از داده‌های ترکیبی............................................................ 89

3-8-2 آزمون لیمر................................................................................................. 90

3-8-3 آزمون چاو..................................................................................................... 91

3-8-4 آزمون هاسمن................................................................................................ 91

3-8-4-1 اثرات ثابت....................................................................................... 92

3-8-4-2 اثرات تصادفی.................................................................................. 92

3-8-5 آزمون‌های آماری............................................................................................ 92

3-8-5-1 آزمون t............................................................................................ 93

3-8-5-2 آزمون F فیشر.................................................................................. 93

3-9 تحلیل رگرسیون...................................................................................................... 93

3-9-1 رگرسيون چند متغيره...................................................................................... 94

3-9-2 ضريب تعيين و ضريب تعيين تصحيح شده ....................................................... 95

3-9-3 آزمون معنادار بودن در الگوي رگرسيون ........................................................... 95

3-9-4 آزمون معنادار بودن معادله رگرسيون ................................................................ 96

3-9-4 آزمون معنادار بودن ضرايب ............................................................................ 96

3-9-5 عدم خود همبستگي........................................................................................ 97

3-10 خلاصه فصل سوم................................................................................................. 99

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق

4-1 مقدمه ................................................................................................................. 101

4-2 نتايج آمار توصيفي................................................................................................. 101

4-3 بررسي نرمال بودن توزيع متغير وابسته..................................................................... 102

4-4 تحلیل ماهیت و ویژگی­ های متغیرهای تحقیق............................................................ 102

4-5 بررسی خود همبستگی........................................................................................... 103

4-6 بررسی ناهمسانی واریانس...................................................................................... 104

4-7- آزمون معني دار بودن روش اثرات ثابت................................................................. 104

4-8- آزمون فرضيه تحقيق .......................................................................................... 105

فرضیه اول: فرضیات تحقیق........................................................................................... 105

4-8-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه اول تحقیق................................................. 107

4-8-2- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه دوم تحقیق................................................. 107

4-8-3- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق............................................................. 108

4-9- خلاصه فصل...................................................................................................... 108

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه................................................................................................................ 110

5-2- نتایج آزمون تأثیر تمرکز مالکیت بر حق‌الزحمه حسابرسی......................................... 110

5-2-1- مقايسه با نتايج تحقيقات گذشته................................................................... 111

5-2-2- مقايسه با نتايج تحقيقات گذشته................................................................... 111

5-4- نتیجه‌گیری ........................................................................................................ 112

5–5- محدودیت‌های تحقیق.......................................................................................... 113

5–6- پیشنهادات به استفاده‌کنندگان از نتایج تحقیق.......................................................... 113

5-7- پیشنهادات برای تحقیقات آتی............................................................................... 113

5-8- خلاصه فصل...................................................................................................... 114

منابع فارسی ................................................................................................................ 120

منابع لاتین................................................................................................................... 125

 

فهرست جداول

جدول 1-1 نماد متغیر‌های مستقل اصلی............................................................................. 8

جدول 1-2 نماد متغیر‌های کنترلی...................................................................................... 9

جدول 2-1 ویژگی‌های سیستم‌های درون سازمانیوبرون سازمانی..................................... 21

جدول 2-2 ویژگی­ های ترکیب هیات مدیره....................................................................... 46

جدول 1-2- خلاصه و جمع بندی تحقیقات انجام شده...................................................... 77

جدول 4-1 : نتایج آماره‌هاي توصيفي مورد استفاده در اين تحقيق...................................... 102

جدول 4-2 : نتایج آزمون نرمال بودن متغیر وابسته........................................................... 103

جدول 4-3 : نتایج آزمون ناهمسانی آرچ LM ................................................................. 104

جدول 4-4 : نتایج آزمون آماره F................................................................................... 104

جدول 4-5 : نتایج آزمون هاسمن .................................................................................. 105

جدول 4-6- نتايج آزمون رگرسيون تركيبي .................................................................... 106

پیوست1: اسامی شرکت‌های موجود در نمونه به تفکیک صنعت......................................... 114

پیوست 2: یک نمونه آزمون کولموگروف اسمیرنوف......................................................... 115

پیوست3: آزمون آرچ جهت بررسی وجود ناهمسانی......................................................... 115

پوست3: وقفه در هنگام آزمون اثرات ثابت...................................................................... 116

پیوست 4 : نتایج آزمون هاسمن...................................................................................... 117

پیوست 5: نتایج تخمین مدل اثرات ثابت در حق الزحمه حسابرسی.............................. 118